พระราชพิธี และรัฐพิธี แตกต่างกันอย่างไร ?

พระราชพิธี และ รัฐพิธี

     ในปีหนึ่งๆมีพระราชพิธีและรัฐพิธีจัดขึ้นเป็นประจำหลายงาน คนส่วนใหญ่อาจจะยังเข้าใจสับสนเกี่ยวกับความแตกต่างระหว่างพระราชพิธีกับรัฐพิธี

      พระราชพิธี หมายถึง งานที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้กำหนดไว้เป็นประจำตามโบราณราชประเพณี หรือตามกรณีเฉพาะในรัชกาล ซึ่งจะเสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบพิธี และมีหมายกำหนดการแจ้งรายละเอียดขั้นตอนของงานและพระราชกิจที่จะทรงปฏิบัติไว้ งานดังกล่าวมีทั้งที่เป็นพระราชพิธีเกี่ยวกับพระบรมราชจักรีวงศ์ตาม ขัตติยราชประเพณี หรือเกี่ยวข้องกับประเพณีทางศาสนา เช่น พระราชพิธีพืชมงคล ,พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ,พระราชพิธีสมโภชนกรุงรัตนโกสินทร์ ๒๐๐ ปี พระราชพิธีกาญจนาภิเษก พ.ศ.๒๕๓๙ ,พระราชพิธีบวงสรวงสมเด็จพระบูรพมหากษัตริยาธิราช และเสด็จออกมหาสมาคม ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม วันที่ ๙ มิถุนายน ๒๕๔๙ เป็นต้น

ต่อมา เมื่อปีพ.ศ. ๒๔๗๕ ได้มีการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครอง จากสมบูรณาญาสิทธิราชย์เป็นประชาธิปไตยอันมีพระมากษัตริย์ทรงเป็นประมุข  มีรัฐธรรมนูญเป็นหลักในการบริหารราชการบ้านเมือง มีนายกรัฐมนตรี และคณะรัฐมนตรีเป็นผู้รับผิดชอบ จากเหตุดังกล่าว กิจการที่จะต้องทำเป็นงานพิธีที่รัฐบาล กระทรวง หรือหน่วยงานราชการอื่นๆ เป็นผู้จัดขึ้น ได้บัญญัติให้เรียกว่า รัฐพิธี อันหมายความว่า เป็นงานของรัฐจัดขึ้น งานรัฐพิธีนี้คณะรัฐบาลหรือหน่วยงานราชการที่รับผิดชอบ อาจจะกราบบังคมทูลขอพระราชทานเชิญพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ มาทรงเป็นประธานในรัฐพิธี หรืออาจจะเชิญบุคคลสำคัญมาเป็นประธานในงานรัฐพิธีตามแต่ความเหมาะและความสำคัญของงานรัฐพิธีนั้นๆ เช่น รัฐพิธีวันพ่อขุนรามคำแหงมหาราช ,รัฐพิธีฉลองวันพระราชทานรัฐธรรมนูญ ,รัฐพิธีเปิดประชุมรัฐสภา  เป็นต้น

   รัฐพิธี หมายถึง งานที่รัฐบาลกราบบังคมทูลขอพระมหากรุณาให้ทรงรับไว้เป็นงานรัฐพิธี มีหมายกำหนดการที่กำหนดไว้เป็นประจำ ซึ่งเห็นได้ว่าแตกต่างจากพระราชพิธีที่ว่าแทนที่พระมหากษัตริย์จะทรงกำหนด  กลับเป็นว่ารัฐบาลเป็นฝ่ายกำหนด แล้วขอพระราชทานอัญเชิญเสด็จพระราชดำเนิน

          งานพระราชพิธีและรัฐพิธี ข้าราชการจะแต่งกายในชุดเต็มยศ สายสะพายเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ,ชุดครึ่งยศ ประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ,แต่งกายปกติขาว ติดแพรแถบย่อของเครื่องราชอิสริยาภรณ์ หรือโอกาสพิเศษบางพิธี เช่น พระราชพิธีฉัตรมงคล แต่งกายปกติขาวแต่ประดับเหรียญราชอิสริยาภรณ์แทนแพรแถบย่อ (อ่านเรื่องแพรแถบย่อได้จากบทความเก่าครับ)

พิธีสำเร็จการศึกษา ( graduation ceremony ) เป็นพิธีการพิเศษซึ่ง สถาบันอุดมศึกษาจัดขึ้นเพื่อมอบปริญญาบัตรแก่บัณฑิตผู้สำเร็จการศึกษาประจำปีอย่างเป็นทางการ โดยเริ่มจัดให้มีขึ้นในต่างประเทศมาก่อน เช่นสหรัฐอเมริกาหรือหลายประเทศในทวีปยุโรป ต่อมาประเทศไทยจึงเริ่มรับเอาประเพณีดังกล่าวเข้ามา โดยกราบบังคมทูลเชิญพระมหากษัตริย์ เพื่อเสด็จพระราชดำเนินไปทรงเป็นประธาน จึงบัญญัติศัพท์ให้เรียกว่า พิธีพระราชทานปริญญาบัตร ทั้งนี้ตั้งแต่ พ.ศ. 2542 จนถึงปัจจุบัน พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้พระบรมวงศ์เสด็จแทนพระองค์ ภายหลังมีสถาบันอุดมศึกษาจัดพิธีอย่างเดียวกันโดยมิได้กราบบังคมทูลเชิญพระมหากษัตริย์ หรือกราบทูลเชิญพระบรมวงศ์เสด็จพระราชดำเนิน หรือทูลเชิญพระอนุวงศ์เสด็จไปทรงเป็นประธาน จึงบัญญัติเป็นศัพท์เรียกขึ้นใหม่ว่า พิธีประสาทปริญญาบัตร

ร้านข้าราชการไทย

๒๙ กรกฎาคม ๒๕๕๗
๑ พฤศจิกายน ๒๕๖๔